Een boek dat de stilte doorbreekt

Dat haar opa in het verzet had gezeten wist Miloe van Beek. Dat zijn vrouw, haar oma Sacha, een NSB’er als vader had, ontdekte zij pas toen ze de memoires van haar oma las. Ze besloot in haar verzwegen familiegeschiedenis te duiken. Het resultaat is een indringend boek: Daar praten wij niet over.

Bilthoven - Op de voorkant van het boek staat een portret van Sacha Gerdes als jong meisje, gemaakt door haar vader, kunstschilder Ed Gerdes, die eind jaren ‘30 in de greep raakte van het gedachtengoed van Hitler. Hij klom op bij de NSB en kreeg een spilfunctie bij de Nederlandsche Kultuurkamer. “Volgens mijn vader hingen er vroeger thuis wel schilderijen van Ed Gerdes, maar zijn moeder noemde zijn naam niet. ‘Gewoon, iemand,’ zei Sacha als haar kinderen vroegen wie dat schilderij had gemaakt. Het was duidelijk niet de bedoeling om door te vragen”, vertelt Miloe van Beek (46), journaliste en auteur van meerdere boeken. “Mijn overgrootvader bestond niet in onze familie. Zo groot was het taboe op zijn foute keuze tijdens de oorlog.”

Sacha erfde haar vaders talent en werd een bekende illustrator. Ze trouwde met verzetsman en beeldend kunstenaar Marius van Beek, die ze in Bilthoven ontmoette tijdens de oorlog. Miloe: “Begin jaren ‘30, na een dramatische scheiding, kwam mijn overgrootmoeder hier in een klein huisje aan de Sweelincklaan wonen. Sacha was het lievelingetje van haar vader, hij wilde dat ze bij hem in Laren bleef wonen. Ze genoot van de sporadische bezoekjes aan haar moeder en het huisje met de grote tuin. De laatste jaren van haar leven woonde ze er zelf, tot ze in 2002 overleed. In Bilthoven was ze gelukkig, na een turbulent leven, zo weet ik nu. Toen ik haar memoires las, ontdekte ik niet alleen dat mijn overgrootvader ‘fout’ was geweest in de oorlog, maar ook de grote impact die dat op mijn oma heeft gehad. Ik kreeg begrip voor haar stuursheid en koelheid. Ze heeft haar vader letterlijk uit haar leven gegumd nadat hij op 10 mei 1945 overleed. Uit afschuw en schaamte voor zijn NSB-lidmaatschap.”

De stilte doorbreken
Wat de zoektocht Miloe ook opleverde was meer begrip voor haar zoon. “Ik herken mijn zoon in Sacha. Hij heeft diezelfde eigenzinnigheid en koppigheid die ik nooit zo kon plaatsen. Zelf ben ik veel meegaander van aard. Hoewel het schrijven van dit boek ook mijn eigenzinnige kant aansprak. Zo had een deel van mijn familie liever gezien dat ik een boek over het verzetswerk van mijn opa Marius schreef. Maar ik wilde juist dit verhaal vertellen. De stilte doorbreken. Ik heb me zeker afgevraagd wat mijn oma Sacha van mijn boek zou hebben gevonden. Ik denk dat ze het zou waarderen. Ze hield van eigenzinnige mensen. Ik merk dat het boek iets losmaakt bij generatiegenoten met een vergelijkbaar familieverhaal. Door mijn boek durven ze ook naar die zwarte bladzijde te kijken.”

Daar praten wij niet over.
Prijs € 21.,99. Te koop bij de Bilthovense Boekhandel.

Julie Houben

‘Mijn oma Sacha verafschuwde haar vaders keuze’