Herman van Praag, bewogen vernieuwer van de psychiatrie

Op 15 november ontving de 93-jarige Herman van Praag in Huize het Oosten het eerste exemplaar van zijn biografie uit handen van de auteur. Na veel verhuizingen vanwege zijn werk als hoogleraar psychiatrie én door een zekere innerlijke onrust, werd Bilthoven voor hem en zijn geliefde vrouw Nelleke in 2017 zijn woonplaats.

Voor de auteur van de biografie, Henk Haenen, was het een heel plezierige vorm van onderzoek: op bezoek bij de gastvrije Van Praags om in gesprekken en interviews zicht te krijgen op een veelbewogen leven. Deze werkwijze wordt in de biografie weerspiegeld: veel in spreektaal verwoorde teksten, expressief beeldend en helder zoals het Herman van Praag nog steeds eigen is.

Het boek geeft een boeiend beeld van de ontwikkelingsgang van Herman van Praag, als mens en als gedreven wetenschapper. Telkens wordt dit levensverhaal in een passend historisch tijdsbeeld geplaatst dat daar diepgang aan verleent.

De auteur geeft in de biografie te kennen dat hij naast een algemene interesse in psychiatrie en joodse geschiedenis, ook persoonlijke motieven had om een omvangrijk boek over Herman van Praag te schrijven: vriendschap en directe ervaring met de psychisch lijdende mens in de eigen familie.

Als Holocaust-overlevende kwam Herman van Praag als vijftienjarige joodse jongen in 1945 met zijn ouders en zus uit het concentratiekamp Theresienstadt naar Nederland terug. Het gezin Van Praag kon zich gezamenlijk hernemen.

“Ik wil iets van mijn leven maken” houdt Herman zich voor, niet bij de pakken gaan neerzitten. ‘Iets van mijn leven maken’ wordt veel: welbewust leven, verantwoorde keuzes maken en vooral hard en met hartstocht werken. 

Een rijk huiselijk milieu van wetenschappelijke en kunstzinnige belangstelling stimuleert de jonge Herman van Praag tot vernieuwingsgezindheid. Dat komt al in meerderlei opzicht tijdens zijn studie medicijnen naar voren. Deze drang om in de psychiatrie nieuwe wegen te zoeken wordt aan universiteiten onderkend. Van Praag krijgt ruimte om zijn ‘missie’ uit te dragen. 

Als hoogleraar psychiatrie ontwikkelt hij een nieuwe kijk op de psychiatrie en verwerft internationaal naam en faam als belangrijk grondlegger van de biologische psychiatrie. De ‘hersenen zijn er ook nog’, en dat niet een beetje. Psychisch leed heeft het brein als organische drager. Inzicht in de werking ervan en de manier waarop nieuw ontwikkelde medicatie verstoring van het brein kan verlichten blijkt een belangrijke aanvulling op therapeutische gesprekken. 

De psychische aangedane mens heeft bij Van Praags onderzoek en onderwijs altijd centraal gestaan. De joods-religieuze motivering de gebrokenheid van de schepping zo goed en kwaad als het gaat te helen, stond en staat daarbij in zijn hart geschreven.