Jubileumnummer St Maerten

De Historische Vereniging Maartensdijk werd op 7 oktober jl precies 35 jaar geleden opgericht. Het 63e nummer van St Maerten is daarom een jubileumnummer. Dat nummer krijgt een feestelijk tintje, omdat alle leden en relaties er een cadeautje bij krijgen.
Op vrijdag 9 december werd het eerste exemplaar van dit nummer (samen met het cadeau voor leden en relaties), tijdens een bijeenkomst in de NH Kerk in Westbroek, uitgereikt aan de wethouder van kunst, cultuur, erfgoed en monumenten van de gemeente De Bilt, mevrouw Anne Marie ‘t Hart.

Op de afbeelding ziet u de kaart van Oostveen (Maartensdijk), waarvan een kopie in de hal van het gemeentehuis in Bilthoven hangt (de ‘gemeentehuiskaart’). Oorspronkelijk hing de kaart in het gemeentehuis van Maartensdijk; deze kaart is nu opgeslagen in het RHC Vecht en Venen in Breukelen. Deze kaart van 1,4 bij 3,7 meter (!) is nu leesbaar afgedrukt in een hanteerbaar formaat van 28 bij 70 cm. Het is een prachtig object om in te lijsten. Abonnementhouders van St Maerten krijgen deze reproductie cadeau. De kaart is (samen met het tijdschrift) vanaf 10 december 2022 te koop voor € 7,50 bij de vertrouwde adressen: kapper Hans Stevens in Maartensdijk, Fa van der Neut in Groenekan, Molen de Kraai in Westbroek (woensdag en zaterdag), Bilthovense Boekhandel in Bilthoven en The Readshop in De Bilt.

De inhoud

Deze St Maerten bevat 3 artikelen en heeft toch een volwassen omvang van 40 bladzijden. Een aanwijzing dat de auteurs serieus historisch graafwerk hebben verricht. Het centrale artikel ‘De gemeentehuiskaart’ is direct gerelateerd aan het jubileumgeschenk. De overige twee artikelen zijn mooie samenwerkingsproducten van één auteur van de Historische Vereniging en één van het Onlinemuseum De Bilt.
Hieronder volgt een korte beschrijving van de inhoud van de drie artikelen.

De gemeentehuiskaart

In het tijdschrift St Maerten nummer 63 wordt deze kaart beschreven door Kees Floor. De gemeentehuiskaart uit de 18e eeuw diende voor het bijhouden van de grondboekhouding van Oostveen (later Maartensdijk) en vermeldt daarvoor van alle percelen de grootte, de naam van de eigenaar of eigenares, eventuele bebouwing en een ‘kadastraal nummer’.
De kaart werd door de opdrachtgevers als broddelwerk beschouwd en Kees Floor slaagt erin om van de geschiedenis van een landkaart een boeiend verhaal te maken.

De laatste pastoor van Westbroek

In dit nummer ook een uitgebreid verhaal over de laatste pastoor van Westbroek, die door de reformatie niet alleen zijn kerk, maar ook zijn status en inkomen verloor. Het verhaal is gebaseerd op een archiefvondst van Anne Doedens, die in delen beschreven is bij het Online Museum De Bilt. Samen met Tonneke Wilmink is er nu een samenhangend verhaal geschreven waarin deze ‘laatste pastoor’ wordt geschetst tegen de achtergrond van zijn tijd (ruwweg de periode van 1550 tot 1600).

De fabriek van Achttienhoven

Het derde artikel is van de hand van Karien Scholten en Jacques Reijniers. Opeenvolgende bedrijven vonden in de loop van de afgelopen 120 jaar voor korte of lange tijd een onderkomen in het fabrieksgebouw aan de Dr Welfferweg in Achttienhoven. In de volksmond wordt het pand daarom onder meer ‘de zuivelfabriek ’of ‘het landbouwhuis’ of ‘de Gruno’ of ‘Welschen’, genoemd. Het maakt deel uit van de geschiedenis van Achttienhoven en Westbroek. Het is daarom in meerdere opzichten industrieel erfgoed en hopelijk zal het gebouw ook binnen afzienbare tijd het predicaat ‘gemeentelijk monument’ mogen voeren.